1. EL HİJYENİNİN TANIMI VE GENEL KAPSAMI
1.1. El Hijyeni: Bütün el yıkama, el antisepsisi ve el bakımı çeşitlerini kapsayan; kabaca el temizliği olarak tanımlanabilecek genel bir terimdir.
1.1.1. El yıkama: Ellerde ki geçici florayı uzaklaştırmak amacıyla su, sabun veya antiseptik ile ellerin yıkanmasıdır. Sosyal El Yıkama, Hijyenik El Yıkama ve Cerrahi tipi el yıkama olmak üzere üç (3) çeşiti vardır.
1.1.1.a) Sosyal el yıkama: Sosyal hayattaki el temasını gerektiren kirli ya da kontamine tüm rutin işlemlerden sonra ellerin sadece su ve sabunla mekanik hareketler yardımıyla yıkanarak geçici mikroorganizmaların büyük bir çoğunluğunun uzaklaştırılmasıdır.
1.1.1.b) Hijyenik el yıkama: Ellerdeki geçici florayı uzaklaştırmak amacıyla antimikrobiyal sabunlarla yapılan el yıkamadır. Bu işlemde Kalıcı flora da kısmen etkilenir. Yıkama süresi 20-30 sn. den az olmamalıdır. Amaç, kontamine olmuş eşya ya da infekte hastadan ellere bulaşan mikroorganizmaların diğer hastalara geçişini önlemektir. Hastanelerde (çalışanların) yapılması önerilen el hijyeni davranışıdır.
1.1.1.c)Cerrahi tipi el yıkama/cerrahi el hazırlığı: Ameliyat ekibi tarafından ameliyat öncesinde geçici florayı yok etmek ve kalıcı deri florasını azaltmak için uygulanan antiseptik el yıkama veya antiseptik el ovma yöntemidir. Her türlü cerrahi işlem öncesi yapılmalıdır. Yıkama süresi en az 2-3 dakika olmalıdır.
1.1.2.El antisepsisi (el ovma): Ellerdeki geçici floranın etkili ve hızlı bir şekilde uzaklaştırılması amacıyla ellerin el antiseptikleri ile kuruyana dek ovalanmasıdır. Bu işlem; su, sabun, havlu kağıt vb. materyallerin kullanımını gerektirmemesi, pratik olması ve maliyetinin az olması nedeniyle avatajlıdır. Ancak sürekli kullanımı zararlı olabilir. Bu nedenle sadece el yıkamanın mümkün olmadığı durumlarda uygulanması önerilir.
1.1.3. El bakımı: Deri iritasyonu riskini azaltmak için yapılan eylemler.
2. EL HİJYENİNİN HASTANE İÇİN ÖNEMİ
2.1. Gelişmiş ülkelerde hastane enfeksiyonu ile ilişkili ölümler, ilk 10 ölüm nedeni içinde yer almaktadır.
2.2. Hastanede yatan hastaların HE %5- 10 iken yoğun bakım ünitelerinde bu oran %20- 25’lerin üzerine çıkabilmektedir.Hastane Enfeksiyonları (HE) yataklı tedavi kurumlarının hizmet kalitesinin göstergesidir. Oluşması hastanede kalış süresinin uzaması, mortalite ve morbiditenin artması, tedavi süresinin uzaması gibi sorunları da beraberinde getirir.
2.3. El hijyeni ile %30-50’si önlenebilecek olan hastane enfeksiyonlarının sadece Amerika Birleşik Devletleri’ne yıllık maliyeti yaklaşık 5 milyar dolardır.
2.4. Bir çok çalışmada görülmüştür ki; hastane enfeksiyonlarının önlenmesinde en basit ve etkili yöntem el hijyenidir. Buna karşın ; büyük çoğunluğunu yoğun bakım ünitelerinin oluşturduğu 96 çalışmanın irdelendiği bir derlemede el hijyenine uyum oranı %40 saptanmıştır
2.5. Hastanemizin öncelikli amaçlarından biri el hijyeni uyum oranlarını % 75'in üzerinde tutarak hastane enfeksiyonlarını önlemektir.
3. EL HİJYENİYE İLGİLİ GENEL HASTANE HEDEFLERİ
3.1. Hastane enfeksiyonlarından korunmak için el hiyeninin 5 endikasyon ilkesine göre yapılması amaçlanmaktadır.
5 (beş) endikasyon; hasta temas öncesi, hasta temas sonrası, aseptik işlemlerden önce, vücut sıvılarıyla temas sonrası ve hasta çevresiyle temas sonrasını kapsamaktadır.
3.2. Hastanemiz el hijyeni uyum oranı için hedef değer %75 olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte alt göstergeler bazında da ( 5 endikasyon bazında, meslek gruplarına göre ve bölüm bazında) analizler yapılmakta ve hedef değerin yakalanması amaçlanmaktadır.
4. YÖNETİCİLER VE ÇALIŞANLARIN EL HİJYENİYLE İLGİLİ TEMEL SORUMLULUKLARI
4.1. Sağlık çalışanları,
- Hastaya ve işleme uygun yöntemi belirleyerek el hijyenini sağlamalıdır.
- El hijyeni ile ilgili hastanenin oluşturduğu talimatlara göre hareket etmelidir.
- Verilen eğitimlere katılım sağlanmalıdır.
- Sahada tespit ettikleri malzeme ve ekipman eksikliklerini yönetime iletmelidir.
4.2. Yöneticiler,
- El hijyeni stratejilerini ve hasta güvenlik kültürünü teşvik eden koşullar oluşturmalıdır.
- Sağlık çalışanlarının el yıkama için güvenli ve sürekli su kullanabilecekleri lavabolara erişimleri sağlanmalıdır.
- Sağlık çalışanları için hasta bakım verdikleri ortamda kolayca erişebilecekleri alkol bazlı el hijyen ürünleri sağlanmalıdır.
- El hijyenine uyum kurumsal bir öncelik haline getirilmeli ve el hijyeniyle birlikte enfeksiyonu önlemeye ve kontrol altına almaya yönelik diğer aktivitelerde gerekli liderlik, finansal ve yönetsel destek sağlanmalıdır.
- El hijyeni eğitimi ve enfeksiyon kontrol eğitimleri planlanmalıdır.
- Alkol bazlı el hijyen ürünlerinin üretimi ve saklanması ulusal güvenlik talimatlarına ve yerel yasal düzenlemelere uygun olmalıdır.
- El hijyenine uyum analizleri yapılmalı tespit edilen eksikliklere yönelik iyileştirme faaliyetleri başlatılmalıdır.
5. SÜREKLİ İYİLEŞTİRME STRATEJİSİ
El hijyenine uyumun geliştirilmesine yönelik etkin stratejilerin belirlenmesi ve uygulanması çok önemlidir. Hastanemizce kullanılan kullanılan stratejiler;
5.1. Eğitim ve öğretim: El hijyeni endikasyonları konusunda eğitimler verilerek el yıkama endikasyonlarına ilişkin karmaşıklığı ortadan kaldırılması ve duyarlılık düzeyinin arttırılması amaçlanır. Eğitimin kapsamı ve süresi hedef kitleye özel olarak belirlenir. El hijyeniyle ilgili broşürlerin dağıtılması, grup çalışmaları ve aktiviteler el hijyeni oranlarını artıran diğer eğitsel aktiviteler arasında yer almaktadır.
5.2. Denetleme ve geri bildirim:Sahada yapılan denetlemeler ve geri bildirimler sonucunda tespit edilen uygunsuzluklara yönelik alınan önlemler el hijyeninin sürekliliğinin sağlanması için önemlidir.
5.3. Hatırlatıcıların kullanılması: Rutin izlemler, el hijyeni uyumuna dair geri bildirim yapılması ve iş yerinde el yıkama davranışını hatırlatan görsel ve sesli sistemlerin (hatırlatıcı) kullanılması el hijyeni oranlarını geliştirmede oldukça etkilidir. Hatırlatıcı sistemlere örnek olarak posterler, e-posta mesajları, sesli mesajlar gösterilebilir. El hijyeni uygulamasını kolay ve uygun hale getirmek, idari yaptırımlar, ödüller, bireysel ve kurumsal düzeyde aktif katılımı sağlamak, kurumsal güven ortamı sağlamak, bireysel ve kurumsal yetkinliği güçlendirmek, personel yetersizliğini ve yoğun iş yükünü önlemek el hijyenine uyumu artırmaktadır.
5.4 El hijyeni uyumunun değerlendirilmesi:
5.4.1. Hedeflerin belirlenmesi: Hastane el hijyeni uyumuna yönelik hedef değer belirler ve bu değeri yakalamaya çalışır. (Hastanemiz için hedef değer %75’tir.)
5.4.2 .Performansın ölçülmesi: hastanenin tüm birimlerinde ve tüm branşlarda elhijyeni uyum oranı el hijyeni değerlendirme formu ile 5 endikasyon kuralına göre gözlem yapılarak ölçülür.
5.4.3. Sonuçların değerlendirilmesi: 5 endikasyon bazında, birim bazında ve branş bazında ölçümler analiz edilir. Olumsuzlukların nedeni alt göstergelere göre belirlenir.
5.4.4. İyileştirme: tespit edilen olumsuzluklara yönelik iyileştirme faaliyetleri planlanır ve uygulanır. Uygulanan müdahalelerinin kısa ve uzun vadeli etkilerinin değerlendirilerek sürekli iyileştirme sağlanmaya çalışılır.
6. EL HİJYENİ İLE İLGİLİ DOKÜMANLAR
6.1. El hijyeninin sağlanması konusunda hastanemizce kullanılan dokümanlar;
- Enfeksiyon Kontrol Ve Önleme Programı,
- El Hijyeni Talimatı ve Eldiven Kullanım Talimatı
- Birim Bazlı Enfeksiyon Kontrol Talimatları,
- Enfeksiyonların Önlenmesi ve Kontrolü Rehberi
- İzolasyon Prosedürü’dür.